Blink-Όταν σκεφτόμαστε χωρίς να... σκεφτόμαστε

Είμαι σχεδόν στο τέλος ενός βιβλίου του Malcom Gladwell, το "Blink, η δύναμη της διαίσθησης, η ικανότητα του να σκέφτεσαι χωρίς να σκέφτεσαι".

Λίγο πολύ ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι σε πολλές περιπτώσεις, μερικά δευτερόλεπτα ή ακόμα και μερικά εκατοστά του δευτερολέπτου είναι αρκετά για να εκτιμήσουμε μια κατάσταση ή ένα πρόσωπο και να αποφασίσουμε αναλόγως τον τρόπο που θα ενεργήσουμε ή θα νιώσουμε απέναντι σε αυτά. Η διαίσθηση μας, το ένστικτο, our gut λέει ο Gladwell, έχει πολλές φορές περισσότερο δίκιο από ώρες, μέρες και χρόνια παρατήρησης για τη λήψη μιας απόφασης. Και βέβαια αυτό δεν έχει να κάνει με μεταφυσικές και πνευματικές ικανότητες που έχουν σχέση με κάτι έξω από εμάς, αλλά με την απλή διαπίστωση μέσα από πληθώρα ερευνών, ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, χρησιμοποιώντας ένα ασυνείδητο κομμάτι του, όπου αποθηκεύονται τεράστιες ποσότητες πληροφοριών, σε καταστάσεις όπου καλείται να πάρει μια απόφαση ή κρίση για κάτι πολύ γρήγορα, μπορεί μέσα σε απίστευτα ελάχιστο χρόνο να χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες πληροφορίες τις οποίες δεν συνειδητοποιεί ότι σκέφτεται εκείνη τη στιγμή, και να πάρει μια απόφαση που θα είναι η καλύτερη, παρά εάν καθόταν για ώρες να συλλογίζεται και να ζυγίζει τα υπέρ και τα κατά.

Σκεφτείτε το. Έχετε συναντήσει άτομα στη ζωή σας τα οποία από την πρώτη στιγμή σας έκαναν να νιώσετε είτε όμορφα είτε άβολα, και δε μπορείτε να εξηγήσετε γιατί συμβαίνει αυτό, αφού τους ξέρετε για μόνο μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά; Η εξήγηση σύμφωνα με τον Gladwell και άλλους θεωρητικούς που ασχολήθηκαν με το θέμα είναι απλή. Σκεφτήκατε αστραπιαία, χωρίς να το καταλάβατε, μέσα από τις εμπειρίες σας με διάφορους ανθρώπους και τις καθημερινές σας επαφές οι οποίες χαράζονται στο ασυνείδητό σας, απογυμνώσατε τη συγκεκριμένη στιγμή συνάντησης από πληροφορίες που θα σας έκαναν να μπερδευτείτε και βγάλατε ένα συμπέρασμα. Όλα αυτά έγιναν τόσο γρήγορα που το μόνο που μπορέσατε να πείτε είναι "Ένιωσα περίεργα", "Την συμπάθησα από την πρώτη στιγμή", "Δεν ξέρω, μου βγάζει μια αρνητικότητα", "It just feels right", χωρίς να μπορείτε να εντοπίσετε ΕΝΑ συγκεκριμένο λόγο που σας έκανε να εκφραστείτε έτσι.

Βέβαια, δεν σημαίνει ότι η διαίσθηση οδηγεί πάντοτε σε θετικές προς το άτομο που την έχει, καταστάσεις ή πεποιθήσεις. Πολλές φορές η διαίσθηση μας, μας κάνει εχθρικούς απέναντι σε άτομα ή καταστάσεις που αντιμετωπίζονται κατα κάποιο τρόπο "ρατσιστικά" από τα κοινωνικά στερεότυπα. Ο Gladwell παρουσιάζει το παράδειγμα μιας έρευνας με πωλητές αυτοκινήτων, που έδειξε ότι οι πωλητές έδιναν μεγαλύτερες "κορόιδο" τιμές αυτοκινήτων σε μαύρους, μαύρες γυναίκες και γυναίκες σε σχέση με άσπρους άντρες πελάτες, ακόμα και αν τα άτομα έδιναν πληροφορίες που έδειχναν ψηλό βιοτικό επίπεδο και μόρφωση. Αυτά τα άτομα θα ορκίζονταν σε άλλες περιπτώσεις ότι δεν είναι ρατσιστές, ακόμα και αν τους έβαζες σε lie detectors. Το θέμα είναι ότι ασυνείδητα, βομβαρδισμένοι από τα μέσα και τον κοινωνικό τους περίγυρο με συγκεκριμένα κοινωνικά στερεότυπα που θεωρούν ομάδες ανθρώπων λιγότερο ευφυείς από άλλες, λειτούργησαν ασυνείδητα με ρατσισμό. Μια άλλη ενδιαφέρουσα έρευνα που αναφέρεται μέσα στο βιβλίο καταγράφει ότι οι επικεφαλείς επιχειρήσεων στην Αμερική είναι λευκοί άντρες(no surprise there), οι οποίοι έχουν σε ποσοστό 58% ένα μέσο ύψος 1,88, ενώ περίπου 7% είναι το αντίστοιχο ποσοστό τέτοιου ύψους στην Αμερική. Υπάρχει μια προτίμηση τις διευθυντικές θέσεις να αναλαμβάνουν..ψηλοί λευκοί άντρες. Νο wonder πολλές μετριότητες (επαγγελματικά) αναλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις σε επιχειρήσεις. Έχω μες το νου μου τουλάχιστον τρεις. Εχεχε.. Αν είσαι κοντός ή γυναίκα ή μαύρος ή ο συνδυασμός τους, την έκατσες στάνταρ. Βέβαια δεν πρόκειται για εσκεμμένη προκατάληψη, κανένας δεν προσλαμβάνει κάποιο για το ύψος του, έλα όμως που ασυνείδητα φαίνεται η προτίμηση προς συγκεκριμένα στερεότυπα.

Τα τελευταία χρόνια μια ομάδα ψυχολόγων μελετά προσεκτικά το ρόλο που παίζουν τέτοιοι ασυνείδητοι συνειρμοί στις πεποιθήσεις και στη συμπεριφορά μας φτιάχνοντας το ΙΑΤ τεστ(Ιmplicit Association Test). Μπορείτε να κάνετε ένα τέτοιο τεστ αν το επιθυμείτε στο http://www.implicit.harvard.edu/. Το ενδιαφέρον αποτέλεσμα τέτοιων τεστ είναι ότι στην περίπτωση φύλου και φυλής, ακόμα και τα άτομα τα οποία συνειδητά πιστεύουν στη φυλετική ισότητα, ασυνείδητα σκοράρουν ακριβώς το αντίθετο. Ο ίδιος ο συγγραφέας, γεννημένος από Τζαμαικανή μητέρα, έκανε πάρα πολλές φορές το τεστ το οποίο έλεγε ότι έχει προτίμηση προς τους λευκούς άντρες.

Δεν τελείωσα ακόμα το βιβλίο, αλλά φαντάζομαι ότι ο συγγραφέας θα προτείνει τρόπους να αναγνωρίζουμε πότε μπορεί η διαίσθηση μας να βοηθήσει εμάς και τους γύρω μας για μια πιο ..ομαλή συμβίωση;

Ευκολοδιάβαστο, σας το συστήνω.